پاشنه های بلند دردسرساز

نویسنده : بی بی حمیده لطفی کارشناس ارتوپدی فنی مسئول فنی کلینیک ارتوپدی فنی مبین [e-mail]

 

پاشنه های بلند!

امروزه کفشهای پاشنه بلند  توسط خانمها استفاده میشوند،اما در گذشته برخی آقایان نیز از کفشهای پاشنه بلند استفاده  می کردند.به عنوان مثال  کابوی ها نوعی چکمه پاشنه بلند می پوشیدند. در قرن 16 میلادی در شهرهای بزرگ عصر رنسانس ، ونیز و فلورانس کفشهایی با 75 سانتی متر پاشنه استفاده می شد و جالب اینکه کلیسای وقت  با پوشیدن این کفشهای تجملی برای اشراف ثروتمند موافق  بودچون رقصیدن و تحرک معمولی و در نتیجه ارتکاب اعمال گناهکارانه را برای زنها نا ممکن می ساخت. در طی تاریخ پاشنه های بلند مظهر اشراف گرایی و جایگاه و طبقه اجتماعی بالا بود و نجیب زادگان ثروتمند برای نشان دادن تفاوت سطح اجتماعی خود با طبقات پایین اجتماع پاشنه کفشهای خود را بلندتر می کردند.

پاشنه یکی ازمتنوع ترین قسمتهای طراحی شده کفش می باشد. ارتفاع و شکل پاشنه به کفش استیل خاصی می بخشد .درطول تاریخ پاشنه های کفش طراحی های خاصی داشته اند.پاشنه ازجنسهای مختلفی مثل چرم ،چوب ، پلاستیک ولاستیک ساخته می شود.پاشنه کفش خانمها طرحهاوارتفاع های بی شماری دارد. که با تزئینات رنگی و روکشهای مختلف همراه میشود. پاشنه های مردانه معمولا در محدوده استاندارد باقی می ماند هرچندمد پاشنه های مردانه را نیز بخصوص در چکمه و کفشهای مجلسی دچار تغییر کرده است. طرح و ارتفاع پاشنه جزء لاینفک طراحی نهایی است که قبل از ساخت قالب و تهیه نمونه اولیه باید مورد توجه قرار گیرد.همچنین ارتفاع پاشنه رابطه مستقیمی با ارتفاع سر پنجه دارد. تغییر ارتفاع پاشنه مسیر گام برداری کفش و ارتفاع سر پنجه را تحت تاثیر قرار می دهد . وقتی قرار است کفش پاشنه بلندی ساخته شود در اولین مرحله وضعیت قرارگیری و شیب پاشنه زیر کفش باید بدقت بررسی شود تا مطمئن شویم که کفش به اندازه کافی تعادل و ثبات دارد .وقتی کفش با تعادل یا شیب ناصحیح ساخته میشود ،پاشنه کفش ممکن است خم شده بشکند زیرا عکس العمل کفش در هنگام تحمل وزن طرز قرارگیری پاشنه در کفش را تحت تاثیر قرارمیدهد و تاثیرات متعاقب بعدی بر ارتفاع سر پنجه کفش را بطور نامیزان تغییر شکل میدهد.

نحوه استقرار پاشنه (جلوتر،عقبتر یا در مرکز پاشنه پا)بر ظاهر کفش تاثیر زیادی دارد. نحوه قرارگیری پاشنه با شیب پاشنه نباید اشتباه شود. شیب پاشنه زاویه پاشنه زیر کفش است که میتواند برای ایجاد خطای دید مورد استفاده قرار گیرد . هرچه شیب پاشنه بیشتر باشد کفش کوچکتر به نظر میرسد.به    همین دلیل کفشهای پاشنه بلند آنقدر جذاب به نظر میرسند.به خصوص در خانمهای بزرگ پاکه میتوانند عرض و طول پایشان را  پنهان کنند تا زیاد به نظر نیاید.نحوه استقرار پاشنه و مدل آن بر مرکز ثقل بدن نیز تاثیر دارد.وقتی پاشنه کفش افزایش می یابد، برای جلوگیری از متمایل شدن بدن به سمت جلو عکس العمل جبرانی مورد نیاز است.این عکس العمل جبرانی  شامل خم شدن زانو هاوهیپ میشودکه به ناحیه لومبار لوردوز بیشتری داده و ناحیه گلوتئال را برجسته می کند و الگوی گیت را تغییر می دهد.

در طی گیت نرمال پاشنه  اولین قسمت کفش است که با زمین تماس حاصل می کند و یک پاشنه پهن با سرپاشنه دارای اصطکاک مناسب ثبات بهتری از یک پاشنه باریک دارد.پاشنه هایی که به سمت پایین عریضتر می شوندثبات به مراتب بهتری دارند.با افزایش سطح زیره کفش به روشهای مختلف می توانیم ثبات گیت را افزایش دهیم.مثلا می توان پاشنه و تخت کفش را به سمت پایین عریضتر کرد و تخت و پاشنه بصورت یکپارچه طراحی شوند.همچنین می توان در سمتی که پادچار بی ثباتی است(داخل یا خارج)افزایش عرض تخت کفش را انجام داد.

ارتفاع پاشنه یک کفش دقیقا در امتداد محل قرارگیری قوزک خارجی پای فرد اندازه گیری می شود.ارتفاع پاشنه نشان دهنده میزان بالا آمدن پاشنه از  سطح سر استخوانهای متاتارس و میزان عمق کفی کفش می باشد. هنگام اندازه گیری ارتفاع پاشنه باید میزان ضخامت زیره کفش در ناحیه فورفوت از آن کم شود.رابطه مستقیمی بین میزان فشار وارده به فورفوت و ارتفاع پاشنه وجود داردهرچه پاشنه کفش بلندتر با شد فورفوت فشار بیشتری را تحمل می کندو پاشنه پا وزن کمتری را تحمل می کند.به همین دلیل افراد مبتلا به خارپاشنه در کفشهای پاشنه دار احساس  راحتی بیشتری می کنند.ارتفاع پاشنه نرمال بین 2تا3 سانتی مترو بطور متوسط 5/2 سانتی متر(یک اینچ) است .در برخی از حالتهای غیر طبیعی پا ارتفاع پاشنه بیشتر مورد نظر است که باید دامنه حرکتی مچ را نیز در نظر داشت.این مسئله بخصوص پس از عملهای جراحی فیکساسیون مچ پا ضرورت می یابد.و قتی مچ پا در زاویه 90 درجه فیکس شده باشد کفش باید بدون پاشنه و صاف باشد.فیکساسیون در زوایای دیگر اندازه گیری دقیق پاشنه کفش را می طلبد تا از عدم وارد آمدن استرس اضافی برمچ و فورفوت مطمئن شویم.اصلاحاتی نظیر این نیاز به کفش سفارشی دارند،چون تغییرشیب پاشنه ،قالب کفش و فاصله  سر پنجه تا زمین را تغییر می دهد. عرض پاشنه کفش باید دقیقا اندازه پاشنه پا باشد و هنگام استفاده از کفش هیچ نقطه ای از پاشنه معلق نباشد و همه نقاط  کف پا با سطح کفش در تماس باشد

پاشنه های بلند بطور مستقیم الایمنت فوت را تغییر می دهد،فشار وارده بر فورفوت را افزایش می دهد، اولین مفصل متاتارسوفالنژیال را در حین حرکت به جلوتحت تاثیرقرار می دهد، قوس کف پایی را افزایش می دهد،در زانو و مچ تغییراتی ایجاد می کند ،لوردوز ناحیه لومبار را افزایش میدهد و طول گام را کاهش می دهد. این فاکتورها به کاهش حرکت مفصل ساب تالار در طی گیت و افزایش سوپینیشن فوت در هنگام heel strike منجر میشود. مطالعات بر روی تعادل حاکی از آن است که افزایش ارتفاع پاشنه به افزایش نوسان پوسچرال منجر میشود،ثبات را کاهش میدهد و خطر افتادن را افزایش  میدهد.  

باید در نظر داشت برخی بیماران مونث که سالها کفش پاشنه بلند پوشیده اند ، وضعیت اندام تحتانی  آنها تغییر کرده است و این بیماران ممکن است وقتی شروع به پوشیدن کفشهایی با پاشنه کوتاهتر کنند پوسچر و گیت بی ثبات تری داشته باشند. در این بیماران وقتی تجویزکفشهایی با پاشنه نرمال مورد نیاز است،ارتفاع پاشنه باید تدریجا کاهش یابد تا افزایش طول جبرانی گروه عضلات مربوطه به خصوص عضلات پشت پا صورت گیرد.

کفشهای پاشنه بلند بیش از 3 سانتی متر باعث میشوند  مفاصل مچ پا و لگن و ستون فقرات در حین ایستادن و راه رفتن در حالت طبیعی خودش  نباشد و در نتیجه مصرف انرژی را بالا برده و عضلات  بیش از حد درگیر می شوند.سطوح مفصلی فشار وارده را تحمل  میکنند در نتیجه مستعد آسیب و تخریب می شود و ستون مهره ها هم صدمه دیده از حالت طبیعی خارج  می شود  و قوس کمری افزایش پیدا  می کند.این افزایش باعث وارد شدن نیروهای غیر طبیعی به کمر شده و در طولانی مدت باعث فشار در ریشه های عصبی ناحیه کمری و به دنبال آن گزگز و مورمور و درد و در نهایت ضعیف شدن اندام تحتانی می شود.

یکی از مهم ترین عوارض کفشهای پاشنه بلند درد زیر انگشت دوم پا است . کفش پاشنه بلند موجب میشود که به جلوی پا فشار وارد شده و محور وزن بدن روی انگشت شست قرار گیرد. در اثر انحراف شست پا وزن بدن به انگشت دوم منتقل شده و این انگشت نیز قدرت نگهداری وزن بدن را ندارد و زیر آن درد ایجاد میشود . مشکل دیگر کج شدن شست پا است(هالوکس والگوس)چرا که بیشتر این کفشها نوک تیزی داردکه انگشت شست را به سمت خارج کج کرده و حالت زشت و دردناکی پیدا میکند.  کفش هایی که سطح مقطع پاشنه آنها ظریف باشد موجب چرخیدن پاشنه به سمت داخل یا خارج شده و موجب آسیب رباطهای پا میشود که با دردهای مزمن  همراه است.

در نمایشگاه مربوط به یکی از شرکتهای مطرح تولیدکننده پاشنه در کشور از مسئول طراحی  پاشنه کفش  که خود خانمی جوان بود پر سیدم :خود شما می توانید با کفشهایی که پاشنه آنها را طراحی کرده اید به سر کار بروید؟ایشان پاسخ داد : البته که نه! این پاشنه ها بر اساس مد روز طراحی می شوند!. از ایشان خواستم در طراحی پاشنه کفش سیستم اسکلتی-عضلانی بدن انسان را بیشتر از مد روز مورد توجه قرار دهند. چه اگر اصول طراحی پاشنه با فیزیولوژی بدن انسان هم خوانی داشته باشد بسیاری از مشکلات و عوارض کفشهای مد روز حل میشوند.